توسعه فوتبال پایه (درس هایی از بهترین آکادمی های دنیا)

کتاب توسعه فوتبال پایه (درس هایی از بهترین آکادمی های دنیا) حاوی یک پاسخ جذاب و خردمندانه است که می تواند ما را از سوءتفاهم و نقد یک طرفه عقلانیت حاکم بر فوتبال مدرن نجات دهد؛ پاسخ این است؛ بله، درست است

که آن ها تحت تأثیر فشار سرمایه داری و عقلانیت حاکم بر فوتبال مدرن هستند، ولی از طرف دیگر، ارزش ها و اصولی بر دنیای حرفه ای آن ها حاکم است که نه تنها فشار مذکور را تعدیل می کند، بلکه زمینه تداوم حرکت و موفقیت آن ها را نیز فراهم می کند. این ارزش ها، اصول و رویه های مشترک که نستی و سالی در کتابشان از آن ها پرده بر می دارند؛ دقیقاً سرفصل های کتاب ارزشمند «توسعه فوتبال پایه» هستند. این همان نقطه تمایز و البته نقطه عزیمت کتاب نستی و سالی است. اینکه آن ها به جای حدس و گمان و پرداختن به مسائل سطحی و ظاهری زمین بازی، پا را فراتر گذاشته و سفر طولانی و اکتشافی خود به کارخانه های بازیکن سازی بهترین باشگاه های دنیا نظیر بارسلونا، آژاکس، بایرنمونیخ، بایر لورکوزن، فاینورد، اوسر، میدلزبرو و سه سازمان فوتبالی موفق یعنی فدراسیون های فوتبال هلند، فرانسه و مرکز آسپایر قطر را با هدف پاسخ به این سئوالات آغاز کردند. بنابراین کتاب آن ها از منظر طرح موضوعات بکر و تازه پیرامون فلسفه، تفکر و نحوهء مدیریت باشگاه ها و آکادمی های موفق دنیا، کتابی شگفت انگیز و غیرقابل تصور محسوب می شود.

توسعه فوتبال پایه (درس هایی از بهترین آکادمی های دنیا)

فوتبال همانند هر پدیده سیال دیگری روز به روز در حال رشد و تکامل است. اگر در پنج دهه گذشته تفکرات فلاسفه اگزیستانسیالی (وجودگرا) همچون رِنه دکارت بر فوتبال دنیا حاکم بود که در آن تفکر، درون مایه و هسته مرکزی هر کُنشی لحاظ می شد و جایی برای احساسات و هیجانات وجود نداشت، امروزه شاهد حضور نوع دیگری از فلسفه در این فرا ورزش هستیم. فلسفه مبتنی بر تفکرات اسپینوزا که در آن ذهن و بدن به عنوان دو بال یک پرنده تصور شده و تعامل این دو منجر به موفقیت در رقابتی ترین ورزش جهان می شود.

امروزه فوتبال نه به عنوان یک ورزشِ صرفاً مبتنی بر تجربه، بلکه پدیده ای است که برای بقاء، توسعه و پیشرفت خود و البته سوددهی بیشتر، نیازمند تعامل با علم، فلسفه و هنر است. تعاملی که در آن باید هویت فوتبال حفظ شود. از طرفی، شناخته شدن فوتبال به عنوان یک صنعت موفق و پُرسود، سیل عظیمی از سرمایه گذاران را روانه لیگ های فوتبال کرده به گونه ای که گردش مالی لیگ های معتبر دنیا، از درآمد ناخالص بسیاری از کشورها بالاست. افزایش توجه ها به فوتبال و کارکرد سیاسی آن، ذی نفعان آن را وادار به تدوین برنامه های توسعه ای کرده است تا بیش از پیش از سودهای سرشار اقتصادی و سیاسی آن بهره ببرند.
آکادمی واژه ای است که امروزه، اکثر باشگاه های بزرگ دنیا و البته سازمان های رسمی از قبیل فدراسیون ها توجه مضاعفی بر روی آن دارند. این واژه در واقع، پشتوانه اصلی سودهای آینده و تضمینی بر ماهیت و هویت فوتبال در آینده است. به همین خاطر، از سوی سازمان ها و باشگاه های بزرگ دنیا، به دقت مورد تفسیر و تحقیق قرار می گیرد تا با تدوین برنامه هایی عملی و دقیق، اقدام به احداث آکادمی های خود کرده و از این طریق استعدادهای جوان خود را شناسایی و تربیت کنند. واژه ای که شاید در کشور ما بیش از هر جای دیگر به گوش می خورد ولی در واقع و بر اساس تجربیات چندین ساله خود در حوزه فوتبال پایه و فوتبال حرفه ای، معتقد هستم که ما در ایران هیچ آکادمی ای به معنا و مفهوم واقعی کلمه نداریم. ولی امیدوار هستم، با مطالعه این کتاب و توجه بیشتر بر مقوله فوتبال پایه و با آسیب شناسی دقیق فرایند بازیکن پروری در کشور از سوی سازمان های دولتی و غیردولتی، هر چه زودتر، روند حرفه ای سازی فوتبال در این کشور سرشار از استعدادهای ناب، عملی شود.

کتاب توسعه فوتبال پایه (درس هایی از بهترین آکادمی های دنیا)، اثر دو تن از افرادی است که علاوه بر تحصیلات آکادمیک در حوزه فوتبال، دارای تجربیات حرفه ای در سطح فوتبال پایه و بزرگسالان هستند. این کتاب را نمی توان یک کتاب صرفاً تجربی یا صرفاً علمی در نظر گرفت. در سرتاسر کتاب، نویسندگان با دیدی انتقادی به دنبال ایجاد تعامل بین حوزه های مختلف درگیر در فوتبال هستند تا نهایتاً بتوانند راه کارهایی عملی و سودمند برای توسعه این ورزش محبوب ارائه دهند. هرچند، از لحاظ بوم شناختی و فرهنگی اطلاعات و داده های ارائه شده در این کتاب، مربوط به چندین کشور اروپایی است، ولی قطعاً تمامی کشورها و فرهنگ ها می توانند از توصیه ها و پیشنهادات ارائه شده در این کتاب سود ببرند. امیدوار هستم، این اثر بتواند موجبات پیشرفت فوتبال در ایران را تا حدودی فراهم آورد.

اگر یک استادیوم ورزشی را به مثابه نمایشگاه ماشین در نظر بگیریم، بیتردید شاهد رقابت های هیجان انگیزی از خودروهایی خواهیم بود که همگی چهار چرخ دارند ولی در درون آنها دنیای متفاوتی است که با چشم عادی دیده نمی شوند؛ دنیایی که حاوی رازها و اسرار فراوانی است. بنابراین، دقت در نحوهء حرکت، سرعت و هماهنگی بازیکنان در زمین سبز و حتی موشکافی در رفتار و ادبیات آنها با یکدیگر و حریف، صرفاً حاوی داده ها و اطلاعاتی سطحی از نحوهء آماده سازی و عملکرد آنها در یک بازهء کوتاه مدت است. تا مثال نمایشگاه ماشین را فراموش نکرده ایم؛ پیشنهاد می کنم سری هم به کارخانه خودروسازی بزنیم. جایی که رقابت، تلاش و برنامه ریزی، حتی از زمین مسابقه هم شدیدتر و جدیتر است. ممکن است از اینکه بازیکنان را به خودرو تشبیه کردیم، ناراحت و یا حتی دلگیر شوید. این اولین تلنگر کتاب توسعه فوتبال پایه (درس هایی از بهترین آکادمی های دنیا) برای ماست. اینکه سرمایهداری و عقلانیت دنیای مدرن، به همه جای این کارخانه رسوخ کرده و همه چیز باید در خدمت سود حداکثری سرمایه گذاران باشگاه باشد. موضوعی که حتی آکادمی فوتبال پایه را هم شامل شده و مربیان آکادمی ها بیش از همیشه، فشار نتیجه گرایی را بر دوش خود احساس می کنند. اما سئوال مهم تر این است؛ آیا مربیان و بازیکنان دچار از خودبیگانگی شده و ماشین وار مشغول انجام وظایف از پیش تعیین شده هستند؟ آیا همه چیز فدای سودگرایی و نتیجه گرایی شده است؟

آیا آنها فاقد اصول و ارزش های مشخص هستند؟ دایره و قدرت اختیار مربیان چقدر است؟ این ها نمونه سئوالاتی است که تا پیش از ترجمه کتاب «توسعه فوتبال پایه»، به شخصه جوابی برای آنها نداشتم. اما کتاب حاوی یک پاسخ جذاب و خردمندانه است که می تواند ما را از سوءتفاهم و نقد یک طرفه عقلانیت حاکم بر فوتبال مدرن نجات دهد؛ پاسخ این است؛ بله، درست است که آنها تحت تأثیر فشار سرمایه داری و عقلانیت حاکم بر فوتبال مدرن هستند، ولی از طرف دیگر، ارزش ها و اصولی بر دنیای حرفه ای آنها حاکم است که نه تنها فشار مذکور را تعدیل می کند، بلکه زمینه تداوم حرکت و موفقیت آنها را نیز فراهم میکند. این ارزش ها، اصول و رویه های مشترک که نستی و سالی در کتابشان از آنها پرده بر میدارند؛ دقیقاً سرفصل های کتاب ارزشمند «توسعه فوتبال پایه» هستند. این همان نقطه تمایز و البته نقطه عزیمت کتاب نستی و سالی است. اینکه آنها به جای حدس و گمان و پرداختن به مسائل سطحی و ظاهری زمین بازی، پا را فراتر گذاشته و سفر طولانی و اکتشافی خود به کارخانه های بازیکنسازی بهترین باشگاههای دنیا نظیر بارسلونا، آژاکس، بایرنمونیخ، بایر لورکوزن، فاینورد، اوسر، میدلزبرو و سه سازمان فوتبالی موفق یعنی فدراسیون های فوتبال هلند، فرانسه و مرکز آسپایر قطر را با هدف پاسخ به این سئوالات آغاز کردند. بنابراین کتاب آنها از منظر طرح موضوعات بکر و تازه پیرامون فلسفه، تفکر و نحوهء مدیریت باشگاه ها و آکادمی های موفق دنیا، کتابی شگفت انگیز و غیرقابل تصور محسوب می شود.

همان طور که اشاره شد؛ کتاب توسعه فوتبال پایه (درس هایی از بهترین آکادمی های دنیا) کتابی اکتشافی است؛ از ساختار آکادمی های موفق و الگوی حکمرانی آن ها گرفته تا نحوهء جذب و اقامت بازیکنان و البته استخدام مربیان؛ به سئوالات ریز و درشت ما پاسخ میدهد و البته که برای خواننده ایرانی حاوی جذابیت های بیشتری است. چرا که او را از توهم «فوتبال حرفه ای» خارج می کند. این جمله منکر تلاش مدیران، ستارگان تاریخساز و البته صدها مربی بازیکنساز این مرز و بوم نیست؛ این جمله دقیقاً علت تأخر و در جا زدن ما در حوزهء فوتبال حرفه ای را آشکار می کند. جایی که بر ضرورت وجود یک چرخه استعدادیابی و استعدادپروری در ساختار باشگاه ها تأکید می کند و تداوم موفقیت باشگاه را منوط به وجود و حرکت اثرگذار آن می داند. بنابراین تا زمانی که باشگاه های فوتبال ایران فاقد ساختار منظم و نظاممند فوتبال پایه هستند، به هیچ عنوان حق ندارند که ادعای حرفه ای گرایی داشته باشند و البته این امر نشان میدهد که آنها فاقد برنامه ای منسجم و علمی برای آینده خود هستند. انحراف استراتژیکی که نه تنها چرخهء اقتصادی باشگاه ها که آینده تیم های ملی رده های مختلف کشور را نیز تحت تأثیر منفی قرار می دهد.
نکته دیگر کتاب تأکید بر نقش سازمان های فوتبالی مثل فدراسیون های فوتبال بر راه اندازی موتور بازیکنسازی باشگاه هاست. اینکه فکر کنیم فدراسیون ها مسئول استعدادیابی و استعدادپروری هستند، خطایی استراتژیک محسوب می شود؛ اما آنها می توانند با تدوین و ابلاغ سیاست ها و دستورالعمل های اجرایی و البته علمی، زمینهء تشویق و حمایت از باشگاه ها برای استعدادیابی اثربخش و بلندمدت را فراهم نمایند. این همان الگویی است که کتاب با اشاره به «طرح عملکرد بازیکنان نخبه» و چندین سیاست اجرایی دیگر، بارها و بارها بر آن تأکید می کند.

سومین نکته مهم دیگر در مورد کتاب توسعه فوتبال پایه (درس هایی از بهترین آکادمی های دنیا) تأکید نویسندگان بر همکاری بین رشته ای در باشگاه ها و آکادمی های موفق دنیا است. جایی که مربیان با متخصصان حوزه های مختلف پزشکی، علوم ورزشی و روانشناسی همکاری کرده و هماهنگی آنها در بالاترین سطح ممکن قرار دارد. نستی و سالی در این کتاب به نحوه مدیریت تعارض ها و مشکلات احتمالی آکادمی ها در پذیرش متخصصان و به ویژه متخصصان علوم ورزشی اشاره کرده و در این میان انتقاداتی را هم به جامعه دانشگاهی وارد می کند. موضوعی که با توجه به پیشینه علمی یکی از نویسندگان، می توان آن را خودانتقادی تصور کرد. مارک نستی در جایی از کتاب اشاره میکند که احتمالاً رویکردش، زمینه دلخوری هم کیشان دانشگاهیاش را فراهم خواهد کرد. بویژه آنجا که به کاربردی نبودن مطالعات دانشگاهی و به روز نبودن سرفصل ها برای پاسخ به نیازهای روز باشگاه ها و آکادمی ها اشاره می کند. این همان نکته ای است که به گوش خواننده ایرانی آشناست. جایی که «باشگاه» و «دانشگاه» دو جزیره کاملاً جدا از یکدیگر هستند و علیرغم توسعه علوم ورزشی طی دو دههء اخیر، باز هم تعامل چندانی بین آنها مشاهده نمی شود. به هر ترتیب تأخر فرهنگی فوتبال ما در این زمینه ها نیز مشهود است و البته که راهکارها و توصیه های کتاب می تواند برای برخی خوانندگان مفید باشد.

نکته دیگر اینکه؛ کتاب توسعه فوتبال پایه (درس هایی از بهترین آکادمی های دنیا) اتفاقاً کتابی صد در صد متعلق به فوتبال پایه نیست، کتابی است که در جای جای آن به تیم اصلی یا اول باشگاه ها هم اشاره شده است. این امر مؤید نگاه سیستمی و نظام مند حاکم بر باشگاه های موفق فوتبال دنیاست و اینکه آکادمی بخشی از ساختار به هم پیوسته باشگاه است و اگرچه موفقیت، شکست و اساساً سیاست های تیم اصلی بر سیاست های کل باشگاه سایه میاندازد (موضوعی که باشگاه های موفق دنیا هم از آن مستثنی نیستند)، ولی پیوستگی عملکردی بین آکادمی و تیم اصلی و همچنین مسیر رشد و پیشرفت مربیان از آکادمی تا تیم اصلی، موضوعی است که نباید به سادگی از کنار آن عبور کرد. به هر ترتیب؛ کتاب «توسعه فوتبال پایه» به خلاءها و چالش های فوتبال پایه به ویژه در باشگاه های موفق دنیا اشاره می کند. اینکه علیرغم توسعه فوتبال در کشورهای توسعه یافته و سرمایه گذاری شگرف این کشورها بر روی فوتبال، باز هم خلاءها و چالش هایی وجود دارند که بر عملکرد باشگاه ها و به ویژه آکادمی ها تأثیرگذار هستند. کتاب حاضر بخشی از چالش های مذکور به ویژه در بخش روانشناسی ورزشی را آشکار کرده و از این منظر هم کتابی جذاب و هنجارشکن محسوب می شود.

آنچه در کتاب توسعه فوتبال پایه ( درس هایی از بهترین آکادمی های دنیا ) می خوانید :

فصل 1 : مقدمه
فصل 2 :حکمرانی و استعدادیابی
فصل 3 :پرورش بازیکن
فصل 4 :فلسفه ی مربیگری
فصل 5 :فلسفه علم ورزش
فصل 6 :تمرین و حمایت علوم ورزشی در زمین
فصل 6 :حمایت روانشناختی
فصل 7 :نتیجه گیری

تالیف: کریس سالی, مارک نستی

مترجم: دکتر رضا شجیع, هاشم فعال

ویراستار علمی: دکتر رضا شجیع