راهنمای آزمایشگاه بیومکانیک ورزشی

معرفی کتاب آزمایشگاه بیومکانیک ورزشی

رشد روز افزون دانش بشر در زمينه‌هاي مختلف علمي، رشد فزاینده‌ی تکنولوژي، سهولت در انتقال تجربيات و اطلاعات و ديگر عوامل موثر، همه موجب توانمند شدن بشر در دستيابي به ابزارهاي اصلي مورد نياز در مطالعه و تحقيق در زمينه‌هاي مختلف علمي شده است.

با این حال، در مقايسه با آن‌چه که از آن به‌عنوان تاریخ علم مي‌توان نام برد، دير زماني نيست که بشر حضور علومي چند منظوره براي درک و شناخت پديده‌هاي عالم را تجربه مي‌‌کند. بيومکانيک از علومي که در اوايل سال 1970 ميلادي، درجامعه‌ی بين‌المللي پذيرفته شد تا با استفاده از اصول فيزيکي و بيولوژيکي به آشنايي و درک بشر از طبيعت عملکرد موجودات زنده ياري رساند. جهت‌گيري مطالعات بيومکانيکي، آشنايي با عملکرد و تحليل مکانيکي حرکت در مفاصل، عضلات و اعصاب و رابطه‌ی آن‌ها با يکديگر است که در بخش‌هاي کاربردي (ورزش، ارگونومي و …)، درماني براي مقابله با آسيب‌ها (پيش‌بيني، پيشگيري و بازتواني حرکتی)، پايه‌اي (حرکت‌هاي بنيادي بشر مانند راه ‌رفتن، پاسچر و …)، مهندسي (مدلينگ، ساخت وسايل و تجهيزات، طراحي نرم‌افزار و …) است. اگرچه زمان آغازين توجه به حوزه علم بيومکانيک ورزشي در کشورمان به نيمه‌هاي دهه شصت باز مي‌گردد، اما ورود سيستماتيک و برنامه‌ريزي شده علم بیومکانیک‌ورزشی در داخل کشور به سال‌هاي آغازين دهه 80 هجري شمسي با تصويب عناوين و سرفصل دروس در سال 1383 شمسي و جذب دانشجو در مقاطع مختلف تحصيلي کارشناسي و کارشناسي ارشد در سال 1384 شمسي و متعاقب آن در مقطع دکتري در سال 1389 باز مي‌گردد.

آزمایشگاه بیومکانیک ورزشی

هم‌زمان و به موازات استفاده از دانش بيومکانيک براي درک عملکرد طبيعت حرکت موجودات زنده، تلاشي بي‌وقفه براي بهبود کيفيت و کارآ نمودن تکنيک‌هاي مورد استفاده در تجزيه و تحليل بيومکانيکي پديده‌ها در جريان است. به نحوي که هر روزه شاهد بهبود و يا عرضه وسائل آزمايشگاهي، نرم‌افزارها و يا بهره‌گيري از امکانات موجود از ديگر علوم براي ارتقاء کيفي تجزيه و تحليل اطلاعات بيومکانيکي مي‌باشيم.

براي هر پژوهش‌گري پذيرفتي است که فرآيند صحيح و کارآمد پاسخ به هر سؤال تحقيقي، جز از مسير دسترسي به اطلاعات ميسر نيست. لازمه دسترسي به اطلاعات نيز با اندازه‌گيري ميسر است. از این رو، روش جمع‌آوري اطلاعات بخشي اصلي و مهمي در فرآيند تحقيق به خود اختصاص مي‌دهد. پژوهشگران بر این امر متفق‌القول هستند که هر‌چه دانش پیرامون موضوع تحقيق بالاتر باشد و هر‌چه ابزار جمع‌آوري اطلاعات دقيق‌تر و کامل‌تر، محقق بهتر مي‌تواند به نتيجه کار خود اطمينان بيشتري داشته باشد. از این رو در هر فعاليت پژوهشي، جايگاه ابزار آزمايشگاهي و به دنبال آن، روش‌هاي به‌کارگيري آن‌ها از اهميت والايي برخوردار است و حوزه بیومکانیک‌ورزشی نيز بر همين قاعده استوار است. مضاف بر این‌که ريشه علم بيومکانيک را در علم فيزيک بايد جستجو کرد که تعريف اصلي آن همان علم اندازه‌گيري است. از این رو مطالعات بيومکانيکي عجين به اندازه‌گيري هستند که گستره آن در برگيرنده شيوه‌هاي مختلف مشاهده، مصاحبه، ارزيابي، پرسش‌نامه و استفاده از ابزارهاي ساده تا پيچيده اندازه‌گيري است. از این رو محققان و پژوهشگران علاقمند به ورود به این عرصه علمي، بايد مجهز به دانش کافي پیرامون روش‌ها و ابزارهاي اندازه‌گيري بشوند.

در ویراست دوم کتاب، تلاش شده است تا نواقص و کمبودهای و کاستی‌هاي موجود در ویراست اول، تا حد امکان مرتفع شود. در کتاب پيش رو، بعد از ذکر مقدمه که در آن در مورد کلياتي که در طراحي و راه‌اندازي يک آزمايشگاه بیومکانیک‌ورزشی مورد توجه قرار گيرد، در چهار بخش مجزا، موضوع اندازه‌گيري، پارامترهاي رايج مورد اندازه‌گيري در حوزه بیومکانیک‌ورزشی و ابزارهاي متداول مورد استفاده براي جمع‌آوري اطلاعات، پروتکل‌هاي ارزشيابي در حوزه‌هاي مختلف گستره علم بیومکانیک‌ورزشی ارائه شده است. اميدوارم مجموعه مطالب ارائه شده در این کتاب بتواند مورد استفاده دانشجويان و علم‌پژوهان به ويژه در حوزه بیومکانیک‌ ورزشی قرار گيرد و در بر انگيختن انگيزه‌هاي علمي براي نقش آفريني، رشد و توسعه فعاليت‌هاي پژوهشي ايفاء نقش نمايد.

آ«چه در کتاب آزمایشگاه بیومکانیک ورزشی می خوانیم :

بخش اول: کليات
فصل اول. انسان، حرکت، تاریخچه بيومکانيک و بیومکانیک ورزشی در جهان و ایران
فصل دوم. اندازه‌گيري (دکتر حيدر صادقي، سيد خليل موسوي)
فصل سوم. کلياتي براي راه‌اندازي آزمايشگاه بيومکانيک ورزشي (دکتر حيدر صادقي)
فصل چهارم. پردازش اطلاعات و تخمين خطا (دکتر حيدر صادقي، سيد خليل موسوي)
فصل پنجم. خطا در اندازه‌گيري (دکتر حيدر صادقي، سيد خليل موسوي) 50

بخش دوم: آنتروپومتري
فصل ششم. ترکيب بدني (دکتر حيدر صادقي، حسين نبوي نيک)
فصل هفتم. اندازه‌هاي بدني (دکتر حيدر صادقي، حسين نبوي نيک)
فصل هشتم. پارامتر‌هاي قسمتي بدن (دکتر حيدر صادقي، حسين نبوي نيک)

بخش سوم: اندازه‌گيري هاي کينماتيکي و کينتيکي
فصل نهم. کينماتيک (دکتر حيدر صادقي، حسين نبوي نيک)
فصل دهم. کينتيک (دکتر حيدر صادقي، حسين نبوي نيک)
فصل يازدهم. تعادل (دکتر حيدر صادقي، سيد خليل موسوي)
فصل دوازدهم. نيروي عضله، نيرو و فشار (دکتر حيدر صادقي، سيد خليل موسوي)

بخش چهارم: بازتواني، ارگونومي و تعادل
فصل سيزدهم. بازتواني و ارزشيابي در بيومکانيک (دکتر حيدر صادقي)
فصل چهاردهم. هيدروتراپي (دکتر حيدر صادقي)
فصل پانزدهم. پروتکل‌هاي ارزيابي ارگونومي (دکتر حيدر صادقي)

پيوست‌ها
پيوست الف: پرسش‌نامه هاي متداول مورد استفاده ارتوپدي در تحقیقات جهاني
پيوست ب: Marked Anatomaical Landmark 348
پيوست ج: روش‌هاي مارکرگذاري
پيوست د: پروفايل آنتروپومتري کامل ISAK 355
پيوست هـ: اندازه‌گيري دامنه حرکتی مفاصل
پيوست و: اندازه‌گيري دامنه حرکتی مفاصل با استفاده از اینکلاینومتر (شيب سنج) 358
پيوست ز: اندازه‌هاي آنتروپومتري مربوط به سنين مختلف
پيوست ح: فرم ناهنجاري‌هاي اسکلتي
پيوست ط: فرم اطلاعات فردي
پيوست ی: هنجاریابی طول نسبی اندام‌ها در جامعه ایرانی
منابع

تالیف: پروفسور حیدر صادقی, دکتر حسین نبوی نیک, دکتر سید خلیل موسوی