آسیب شناسی ورزشی

کتاب « آسیب شناسی ورزشی » در 21 فصل به انواع آسیب‏ ها همچون آسیب‌های استخوان، آسیب‌های مفصل، آسیب‌های عضله و آسیب‌های ستون فقرات، همچنین مواردی مانند اقدام‌های درمانی حاد و سریع در محل وقوع آسیب‌های ورزشی، تمرین پس از آسیب‌دیدگی، روش‌های درمانی و بیومکانیک آسیب‌های ورزشی، می‏پردازد.

شناسایی، پیشگیری و درمان آسیب شناسی ورزشی

آسیب‌ها جزء لاینفک رشته‌های ورزشی و همین‌طور زندگی روزمره انسان هستند و به همان اندازه نیاز به شناخت، پیشگیری و درمان آن‌ها ملموس است. آسیب‌شناسی یکی از زیرشاخه‌های تربیت‌بدنی و علوم ورزشی است.

این گرایش به‏ ویژه در سال‏های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته و متقاضیان تحصیل در این گرایش در مقطع کارشناسی ارشد در حال افزایش است.

کتاب « آسیب شناسی ورزشی » نوشته دکتر سید محمد حسینی، یکی از آثار کاربردی و جامع در این حوزه بوده که در سه بخش و 21 فصل تدوین شده است.

بخش نخست مشتمل بر هفت فصل شامل «آسیب‌های استخوان»، «آسیب‌های مفصل»، «آسیب‌های رباط»، «آسیب‌های عضله»، «آسیب‌های تاندون»، «آسیب‌های بورسا» و «سایر آسیب‌ها (سندروم پرکاری، التهاب، کبودی، خون‌مردگی، میوزیت اسی فیکن، سندروم کمپارتمان، درد ناگهانی پهلو)» است.

بخش دوم کتاب در 6 فصل به «اقدام‌های درمانی حاد و سریع در محل وقوع آسیب‌های ورزشی»، «تمرین پس از آسیب‌دیدگی»، «روش‌های درمانی»، «نکات برجسته مبحث پیشگیری یا اقدام‌های احتیاطی آسیب‌های ورزشی»، «بیومکانیک آسیب‌های ورزشی» و «آزمون‌های مبحث آسیب‌شناسی» اختصاص دارد.

در بخش سوم «آسیب‌های شانه»، « آسیب‌های آرنج و ساعد »، « آسیب‌های مچ دست، دست و انگشتان »، « آسیب‌های ستون فقرات »، « آسیب‌های لگن، مفصل ران و ران »، « آسیب‌های زانو»، « آسیب‏های ساق » و « آسیب‏های مچ پا و پا » مورد بررسی قرار می‏گیرد.

بیومکانیک آسیب‌های ورزشی

«بیومکانیک علمی است که درباره عملکرد مکانیکی بدن انسان و تحرک و جابجایی آن بحث می‌کند. سیستم اسکلتی ـ عضلانی در طی فعالیت‌های روزمره همواره تحت‌فشارهای مکانیکی می‌باشد. این فشارهای مکانیکی حین ورزش تغییرات زیادی می‌کند.

این تغییرات در شدت، جهت و مدت‌زمان فشار می‌باشد. اگر شدت، جهت و مدت‌زمان فشارهای اعمال‌شده در بدن شناخته‌شده باشند، می‌توان از وقوع بسیاری از آن‌ها پیشگیری کرد.

نیروهایی که به بدن وارد می‌شوند به دو صورت بیرونی و درونی می‌باشند: بخشی از فشاری که بدن انسان متحمل می‌شود، حاصل نیروهای بیرونی (خارجی) مانند جاذبه و نیروی عکس‌العمل محیط است و بخشی حاصل نیروی درونی (داخلی) استکه عبارتند از

• اثر عضلات بر وترها
• اتصال‌های عضلانی
• استخوان‌ها و مفاصل

این دو نیرو می‌توانند با یکدیگر یا علیه یکدیگر عمل کنند و کم‌وبیش نتایج مطلوب یا نامطلوبی را به دنبال داشته باشند.

عضلات چند مفصله تأثیر متفاوتی را بر حرکات مفاصل اعمال می‌کنند.به‌طور مثال افراد مبتلا به ناراحتی زانو معمولاً هنگام پایین آمدن از پله بیش از هنگام بالا رفتن احساس درد می‌کنند. این تفاوت را می‌توان با بررسی تکنیک‌های مورد استفاده توضیح داد.»

آسیب‏های مفصل همچنین آسیب‏های عضله ازجمله سرفصل‏هایی است که با توضیحات علمی همراه با تصاویر در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته‏اند. در ادامه بخش‏هایی از کتاب که به این موضوعات پرداخته‏اند، آمده است.

آسیب‏ های مفصل

«مفصل متشکل از غضروفی است که انتهای استخوان‌ها را در سطح مفصلی می‌پوشاند. غضروف در واقع یک بافت نرم نیست، ولی با بافت‌های سخت نظیر استخوان هم فرق دارد. غضروف‌ها اغلب در مفصل‌ها یافت می‌شوند که در آنجا ممکن است به دو نوع متفاوت دیده می‌شوند:
1. هیالین یا غضروف مفصلی، غضروفی سفید و براق است که انتهای استخوان داخل مفصل را می‌پوشاند. غضروف‌های مفصلی هنگام حرکت مفصل روی یکدیگر سُر می‌خورند که سبب حرکت نرم و بدون درد می‌شود، این حرکت توسط مایع مفصلی تسهیل می‌شود.
2. فیبروکارتیلاژ یا غضروف لیفی در بعضی از مفصل‌ها مانند زانو و شانه، سطوح مفصلی کاملا جفت و یکسان نیستند. این قطعه غضروف از نظر ساختمان با غضروف هیالین متفاوت است و فیبروکارتیلاژ یا غضروف لیفی نام دارد. درواقع فشارهایی که به هنگام فعالیت‌های فیزیکی مانند دویدن و پریدن به‏وجود می‌آید در مفاصل به‌وسیله غضروف‌ها جذب و تعدیل می‌شود.

آسیب‌های غضروف مفصلی هیالین در اثر کنده شدن یک تکه از غضروف به‏وجود می‌آید. اگر فقط غضروف جدا شود، آن‏را استئوکندریت دیسیکان می‌نامند، ولی احتمال دارد غضروف همراه خود تکه‌ای از استخوان را نیز جدا کند که به آن استئوکندرال فراکچر (شکستگی توأم غضروف و استخوان) گفته می‌شود. این تکه جدا شده می‌تواند سبب مشکلاتی ازجمله قفل کردن مفصل (مثلا در زانو) شود.»

آسیب‌های عضله

«بدن انسان بیش از 300 عضله مشخص دارد که حدود 40% وزن بدن را تشکیل می‏دهند.

هر عضله دارای یک مبدأ فوقانی و یک اتصال تحتانی و بخش حجیم میان این دو (بطن عضله) است که همان قسمت فعال عضله هنگام انقباض می‌باشد.

عضله معمولا وتری دارد که به اسکلت استخوانی متصل شده است (اتصال وتری-عضلانی)، یک عضله اسکلتی مرکب از هزاران سلول یا فیبر عضلانی دراز و نازک است که واحد انقباضی بوده و غشایی آن را احاطه کرده است.

زمانی که پارگی عضلانی اتفاق می‌افتد، ناگزیر مقداری خونریزی نیز وجود خواهد داشت که این امر خودبه‌خود تماس بین دو انتهای پاره شده را کاهش داده و بر روند درمان تأثیر می‌گذارد.

فعالیت‌های ورزشی ممکن است سبب بروز چند نوع مختلف از پارگی‌های عضلانی شوند:

1.  پارگی ناشی از کشش غیرعادی
2.  پارگی ناشی از فشار (ضربه مستقیم)

عوامل مؤثر در بروز پارگی عضلانی عبارتند از:

• – تمرین ناکافی یا گرم نکردن، خستگی عضله، آسیب‌دیدگی قبلی و عدم توان‌بخشی صحیح، قرارگیری عضله در معرض سرما و تمرینی که موجب تولید اسید لاکتیک شود.
• – عضلات کشیده که به مفصل اجازه حرکت کامل نمی‌دهند، در ورزش‌هایی که به انعطاف‌پذیری نیاز دارند صدمه خواهند دید.
• – عضله ممکن است در نتیجه آسیب جدی قبلی، دارای بافت لیفی ناشی از بافت جوشگاهی باشد (این بافت نسبت به عضله خاصیت ارتجاعی کمتری دارد بنابراین مستعد صدمه است).

تالیف : دکتر سید محمد حسینی