آزمایش خون و ورزشکاران

28 آزمایش خون برای پایش سلامت ورزشکاران
کتاب « آزمایش خون و ورزشکاران »، 28 آزمایش مختلف خون ازجمله نیتروژن اوره خون، کلسترول، هورمون تیروئید، سروتونین، انسولین و آمیلاز را برای پایش سلامت ورزشکاران مورد بررسی قرار می‏دهد.

یکی از ساده ‫ترین و گسترده‫ترین روش‫های پایش سلامتی ورزشکاران، آزمایش خون یا پانل خونی است. جدا از علم پزشکی، در علم ورزش نیز از آزمایش‫های مختلف به منظور کنترل سلامتی ورزشکار استفاده می‫شود.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬ خون‏شناسی ورزشی، گام‫های بلندی در ۳۰ سال اخیر برداشته و به‏عنوان یک زیرشاخه تخصصی از علم پدیدار شده است. همچون سایر ارگان‫های بدن، خون نیز به هر نوع فعالیت بدنی ویژه، پاسخ یکسانی نمی‏دهد. نوع، زمان، مدت و شدت فعالیت مواردی هستند که بدن به آن‫ها واکنشی مناسب نشان می‫دهد. مشاهده‫های خون‏شناسی ورزشی نشان داده که ترکیب خون در نتیجه تمرین‫های ورزشی تغییر می‫کند. با این وجود بحث و بررسی درباره آثار فعالیت‫های ورزشی بر متغیر‫های هماتولوژیکی همچنان ادامه دارد، اما به خوبی مشخص شده که تمرینات منظم، اکثر تغییرات نامطلوب خون را بهبود می‫بخشد و کنترل شرایط خونی ورزشکار به کمک آزمایش ساده، قابل پایش است.

کتاب «آزمایش خون و ورزشکاران» تألیف مشترک میثم میرزائی شهرابی، محمدرضا الماسی و رضا محمد قشقایی، مطالبی قابل‏فهم و کاربردی در ارتباط با آزمایش خون برای ورزشکاران ارائه می‏کند. در این کتاب 28 آزمایش مختلف از نیتروژن اوره خون، کلسترول و هورمون تیروئید گرفته تا آزمایش‏های مربوط به الکترولیت‏ها، کلیه، سروتونین، انسولین و آمیلاز را مورد بررسی قرار می‏دهد.

مطالب موجود در این کتاب برای تشخیص، پیشگیری یا درمان استفاده نمی‏شود و تنها اطلاعات پزشکی عمومی برای مربیان است که در کنار پزشکان می‏توانند برنامه‏های ایمن و موثرتری را تنظیم کنند. ارتباط دوجانبه بین ورزشکار یا مربی و پزشک متخصص می‏تواند تعامل بیشتری را به منظور پایش سلامتی و ارتقاء عملکرد ورزشی به همراه داشته باشد. یکی از اهداف مهم این کتاب، ایجاد تعامل بین ورزشکار یا مربی و پزشکان متخصص در این زمینه است.

آزمایش خون و ورزشکاران انتشارات حتمی

در ادامه به چند مورد از آزمایش‏ های مندرج در کتاب آزمایش خون و ورزشکاران و اهمیت انجام آن‏ها اشاره می‏شود.

نیتروژن اوره خون BUN))

«تست نیتروژن چیست؟ کلیه‫های شما دو عضو لوبیا شکل هستند که مسئول تصفیه کردن خون و مواد زائد آن می‫باشند. یک روش برای تعیین چگونکی کارکرد تصفیه‏سازی کلیه‏ها، اندازه‏گیری اوره و محصول زائد، با استفاده از آزمون نیتروژن اوره خون (BUN) است.‬‬‬‬ این آزمایش خون ساده و سریع می‫تواند خوردن پروتئین بیش از حد، ننوشیدن مایعات به اندازه کافی و یا اینکه کبدتان به‏درستی کار نمی‏کند را به شما نشان دهد.‬‬

در ورزشکاران رشته‏ های قدرتی و پرورش اندام با توجه به اینکه هدف هایپرتروفی عضلات در اولویت اول این ورزشکاران می‏باشد، معمولا دریافت پروتئین روزانه بالاتر از حد مجاز می‏باشد. لازم به ذکر است بررسی شاخص BUN در این افراد بسیار حائز اهمیت است. عدم توجه به سطح سرمی BUN و عدم آگاهی از وضعیت کبد و کلیه‏ها پیامدهای خطرناکی را برای سلامتی ورزشکار به دنبال خواهد داشت.»

تستوسترون

«هورمون مترشحه از بیضه مردها که در خانم‫ها نیز به مقدار محدودی از غده فوق‏کلیوی ترشح می‫شود.‬‬‬‬ بررسی سطح هورمون تستوسترون در ورزشکاران بسیار مهم است. هورمون تستوسترون که از آن به اسم هورمون جنسی نیز نام برده می‫شود، باعث ارتقاء عملکرد عضلات می‫شود. در تجزیه و تحلیل سطح سرمی شاخص تستوسترون در ورزشکاران باید توجه داشته باشیم که در رشته‫های قدرتی معمولا این شاخص سطح پایینی نشان می‏دهد و پایین بودن سطح تستوسترون در جریان خون به این علت می‫باشد که معمولا در این ورزشکاران تجمع این هورمون در عضلات است.
البته در مواردی که فرد از داروهای استروئیدی استفاده کرده باشد نیز این مورد دیده می‏شود. به همین دلیل تشخیص اینکه پایین بودن سطح تستوسترون در جریان خون به چه دلیل است لازم است تا شرایط بالینی فرد و شاخص‫های LH,FSH مورد بررسی قرار گیرد.‬‬
به ورزشکارانی که قصد استفاده از استروئیدهای آنابولیکی را دارند، توصیه می‏شود حتما قبل از شروع دوره از طریق آزمایش خون میزان هورمون تستوسترون خود را بررسی نمایند، زیرا درصورتی‏که سطح تستوسترون در جریان خون پایین باشد، در شروع دوره داروئی با سرکوب ترشح تستوسترون توسط بیضه‫ها مواجه می‫شوید که دراین شرایط بیضه‫ها به دلیل وجود تستوسترون اگزوژون تولید تستوسترون را کاهش می‫دهند که مشکلات بسیاری از قبیل ضعف عمومی-عقیمی کاهش شدید توان جنسی و حتی عدم توانایی کارهای روزمره را بدنبال دارد.‬‬‬‬‬‬‬‬»

آنزیم‫های کبدی (SGOT)

یکی از آنزیم‏هایی که در کبد ورزشکاران رشته‫های قدرتی (معمولا به دلیل استرویئد‏ها) دچار تغییر می‏شود، آنزیم آسپارتات آینو ترانسفراز با شاخص «SGOT-AST» در آزمایشات مشخص می‫شود. این آنزیم که معمولا در شرایط عادی در کبد قرار دارد، در صورت آسیب از طریق سلول‏های کبدی وارد جریان خون می‫شود و سطح سرمی آنزیم بالا می‏رود. البته این آنزیم در عضلات قلب، کلیه‫ها و مغز نیز قرار دارد و در زمان آسیب هریک از عضوها وارد جریان خون می‫شود و در زمان حملات قلبی و مشکلات عضلانی نیز سطح سرمی SGOT بالا می‫رود.‬‬‬‬‬‬‬‬ آنزیم آسپرتات آمینو ترانسفراز به نام «ترانس آمیناز اگزالواستیک سرم» نیز شناخته می‫شود. مصرف داروها و به‏خصوص استروئیدها به شدت در افزایش سطح سرمی AST موثر هستند.»‬‬

نخستین چاپ کتاب «آزمایش خون و ورزشکاران» در 144 صفحه  از سوی انتشارات حتمی راهی بازار نشر شده است.
تالیف: رضا محمد قشقایی, محمدرضا الماسی, میثم میرزایی شهرابی