توانبخشی قلبی

معرفی کتاب توانبخشی قلبی

بیماریهای قلبی عروقی (CVD) یکی از دلایل عمده مرگ و میر و بیماری زایی در کل دنیاست و یکی از عوامل مهم از کارافتادگی و مرگ محسوب می شود. بطوریکه حدود 16 میلیون مرگ در دنیا بعلت بیماریهای عروق کرونر سالانه اتفاق می افتد، که طبق آمارهای رسمی 82% آن در کشورهای در حال توسعه مشاهده می شود.
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (2008) و بررسی محققان،میزان شیوع بیماری¬های مزمن و غیرواگیر در کلیه کشورها، بویژه در کشورهای در حال توسعه روبه افزایش می باشد. دلیل اصلی این افزایش عوامل متعددی مانند رشد روزافزون جمعیت، تغییرات سریع اجتماعی مانند شهرنشینی، تغییر در سبک زندگی مردم و افزایش دوران بقای بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن، بواسطه توسعه دانش پزشکی و کنترل بیماری گزارش شده است. یکی از شایعترین بیماری¬های مزمن بواسطه شیوع بالا، میزان بالای مرگ و میر، و تاثیر منفی بر کیفیت زندگی بیماران، بیماریهای قلبی-عروقی است که مهمترین مسئله بهداشت عمومی در کشورهای مختلف جهان می باشد.

مطالعات انجام شده نشان می دهد که: بیشترین علت مرگ و میر و ناتوانی در بین زنان و مردان در دنیا بیماریهای قلبی-عروقی می باشد. و برآورد شده است که حدود 80 میلیون آمریکایی، نزدیک به 3/1 جمعیت، مبتلا به بیماریهای قلبی عروقی هستند. که این امر منجر به بروز مورتالیتی و موربیدیتی گسترده می شود. در ایالات متحده بیش از 850000 مرگ، سالانه بعلت بیماریهای قلبی-عروقی اتفاق می افتد، و بیش از 8 میلیون آمریکایی دچار حمله قلبی می شوند، و نزدیک به 7 میلیون پروسه های درمانی قلبی-عروقی در بیمارستانهای ایالات متحده انجام می شود. مطالعات و تحقیقات نشان میدهد که شیوع بیماریهای عروق کرونر در ایران نیز در حال افزایش است. بگونه ای که این بیماری 45% از علل مرگ و میر را بخود اختصاص میدهد، و پیش بینی می شود روند افزایش میزان مرگ ومیر بیماران قلبی-عروقی در سال¬های آینده در ایران نیز به بزرگترین عامل مرگ تبدیل شود.
با افزایش روزافزون بیماریهای قلبی عروقی، روزبه روز بر تعداد بیماران قلبی نیازمند توجه ویژه، جهت بازگشت به زندگی عادی خود افزوده می شود. از مهمترین تظاهرات بیماری های عروق کرونرانفارکتوس میوکارد است، این بیماری با ناتوانی بالایی همراه است و عوارض زیادی بر جنبه های مختلف زندگی بیمارانی که از این حادثه جان سالم به در برده اند ایجاد می کند.

با توجه به اینکه در دهه های اخیر علم پزشکی در درمان بیماریهای قلبی عروقی پیشرفت های زیادی نظیر: درمان ترومبولتیکی، آنژیوپلاستی از طریق بالن و استنت و آترکتومی و عمل جراحی بای پس عروق کرونردراداره بیماران قلبی داشته است، اما هنوز علت اصلی مرگ و میر در بسیاری از کشورهای صنعتی و توسعه نیافته، بیماریهای قلبی عروقی می باشد. در گذشته اعتقاد بر این بود که بیماریهای قلبی عروقی مختص افراد مسن است، در حالیکه امروزه این بیماری بطور قابل توجهی در میان افراد جوان و میانسال شیوع فراوانی پیدا کرده است. بطور کلی امروزه این بیماری به درجات مختلفی در تمام گروه های سنی مشاهده می شود.

توانبخشی قلبی

بیماریهای قلبی عروقی بر ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و اقتصادی بیماران تاثیر می گذارد. اکثر بیماران پس از سکته قلبی و پیامدهای ناشی از آن دچار بیماری های روحی – روانی از جمله اضطراب و افسردگی شده، بطوریکه آمارها نشان می دهد شیوع افسردگی در حدود 20% بیماران، با سابقه اخیر انفارکتوس میوکارد می باشد. از دست دادن شغل و ترس از بازگشت به کار و زندگی عادی، در اثر ناتوانی ایجاد شده که ارتباط مستقیمی با کاهش ظرفیت عملکردی بیماران دارد باعث تشدید نگرانی این بیماران می گردد، از طرفی هم اکثر این بیماران نیازمند کنترل دائم عوامل خطرزای قلبی می باشند تا از پیشرفت وتکرار حوادث قلبی جلوگیری گردد.

کاهش چشمگیر در ظرفیت عملکردی این بیماران، در اثر عوامل مختلفی از جمله کاهش برونده قلبی، تغییر در متابولیسم عضلات و خستگی رخ می دهد. عدم توانایی بطن چپ در افزایش برونده قلبی و کاهش کسر جهشی باعث کاهش اکسیژن رسانی به عضلات و در نتیجه استفاده از متابولیسم بی هوازی و افزایش تجمع لاکتات و در نتیجه خستگی زودرس می شود. افزایش روزافزون سکته قلبی و کاهش سن ابتلا به این بیماریها در کشورمان، لزوم ایجاد برنامه های پیشگیری بخصوص پیشگیری ثانویه را آشکارتر می سازد. برنامه های توانبخشی قلبی جزء مهمی از برنامه های جامع پیشگیری ثانویه بیماریهای قلبی عروقی را تشکیل می دهد.

برنامه توانبخشی قلبی یک برنامه جامع، برای ارزیابی پزشکی بیماران، کاهش ریسک فاکتورها شامل کنترل چربی های خون، مدیریت وزن بدن، فعالیت فیزیکی وتجویز ورزش، تغییرات رفتاری، آموزش و مشاوره، حمایت های روحی و روانی و مراقبت های طراحی شده طولانی مدت، برای کاهش اثر بیماریهای قلبی عروقی، و یک راه موثر برای تخفیف بیماری و ناتوانی حاصل از آن است.
براساس نتایج حاصل ازمطالعات مختلف در سراسر جهان ثابت شده است که توانبخشی ورزشی قلبی باعث ایجاد نتایج مثبتی در کیفیت زندگی، تعدیل ریسک فاکتورها و تناسب قلبی- ریوی می شود.هدف نهایی توانبخشی ورزشی قلب، بازگرداندن و حفظ وضعیت بهینه فیزیولوژیکی، روانی، اجتماعی و شغلی فرد است. بطور کلی ارائه دهندگان خدمات بهداشتی – درمانی دریافته اند که در درمان بیماریهای مزمن نمی توان تنها به جنبه فیزیکی بیماری توجه داشت، برای کمک به بیماران جهت دستیابی به یک زندگی نرمال، باید جنبه های مختلف زندگی بیماران را مد نظر قرار داد. در طول 20 سال اخیر، علاقمندی به ارزیابی عملکرد روزانه و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن، بخصوص بیماریهای قلبی عروقی افزایش چشمگیری یافته است، نتایج کارآزمایی های بالینی نشان داده است که کیفیت زندگی می تواند بعنوان نشانه کیفیت مراقبت های بهداشتی و جزئی از برنامه درمانی بیماران محسوب شده و اندازه گیری آن در بیماریها، راهنمای مفیدی برای ارتقاء کیفیت مراقبت و اثربخشی مداخلات مختلف می باشد.

بهبود کیفیت زندگی یکی از مهمترین اهداف شرکت بیماران در برنامه های توانبخشی قلبی می باشد. مفهوم کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، برتجارب، اعتقادات، انتظارات و ادراک فرد از زندگی تاثیر می گذارد . کاهش کیفیت زندگی یک مشکل لاینفک در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی است، بطوریکه کیفیت زندگی در این بیماران به دلیل علائم جسمانی بیماری، اثرات منفی ناشی از درمان و محدودیت های اجتماعی ایجاد شده در اثر بیماری، آسیب می بیند. آلن وهمکاران(2004)، علت افت کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی را اینگونه بیان می کند: نارسایی قلبی بیماری تهدید کننده حیات است که در طول بیماری افراد، ترس، اضطراب و افسردگی ناشی از آسیب قلبی و انتظار مرگ را بطور دائم تجربه می کنند، و در نهایت محدودیت های جسمی، علائم پیشرونده بیماری و اختلالات روانی، باعث کاهش کیفیت زندگی بیماران می شود. کیفیت زندگی ارتباط نزدیکی با پیامدهای بالینی از جمله بستری مجدد و وقوع مرگ و میردارد، و به دلیل تجربه فشارهای روحی و روانی، اقتصادی و بستری شدن های مکرر و پیش آگهی ضعیف بیماریهای قلبی عروقی، این گروه از بیماران از سطح کیفیت پایینی برخوردارند.
امروزه دولتها و سیستم های بهداشتی-درمانی در سراسر جهان، به بهبود کیفیت زندگی مردم خود توجه دارند، و می کوشند تا با بکارگیری خدمات بهداشتی و شیوه های نوین درمانی،رفاه جسمی و روانی و اجتماعی افراد جامعه را بیشتر تامین کنند و آثار ابتلا به بیماریها را کاهش دهند. برنامه جامع توانبخشی قلبی که یکی از مهمترین مداخلات پس از حوادث قلبی عروقی و MI می باشد، باعث ایجاد نتایج مثبت متعددی برای بیماران شرکت کننده که دچار علائم کرونری حاد، آنژین پایدار، نارسایی قبلی و همچنین بعد از مداخلات درمانی نظیرPCI و CABG و جراحی دریچه های قلبی می باشد. علائمی مانند درد آنژینی، تنگی نفس و خستگی کاهش می یابد، ظرفیت عملکردی بهبودی قابل توجهی در بیماران شرکت کننده در برنامه های توانبخشی می یابد، که سبب افزایش توانایی بیماران برای شرکت در فعالیت های زندگی روزمره می شود، همچنین تعدیل ریسک فاکتورها که سبب بالا بردن کیفیت زندگی و توانایی برای مدیریت بیماری می شود، تعدیل ریسک فاکتورها ارتباط مثبتی با بهبود ظرفیت تمرینی بعد از اتمام برنامه توانبخشی نشان داد که شامل کاهش چاقی شکمی، کاهش دورکمر و بهبود میزان درک از تمرین می باشد.
استفانز و همکاران در سال 2009، گزارش کردند برنامه های توانبخشی قلبی سبب کاهش 26% – 31% در میزان مورتالیتی قلبی در مقایسه با بیمارانی که در این برنامه ها شرکت نکردند می شود. لوک و همکاران در سال 2012 بر اساس نتایج حاصل از تحقیقات نشان دادند که شرکت در برنامه های توانبخشی قلبی، میزان مرگ و میر ناشی از بیمارهای قلبی عروقی را به میزان 20% – 32% کاهش می دهد.
اگرچه طیف گسترده ای از شواهد علمی و عملی نشان دهنده فوائد و اثرات مثبت برنامه های توانبخشی ورزشی، علی الخصوص بهبود توان و ظرفیت ورزشی و کاهش ریسک فاکتورهای قلبی – عروقی و بهبود کیفیت زندگی در بیماران قلبی می باشد، با توجه به نوپا بودن این برنامه ها در ایران، اطلاعات در مورد فوائد و اثرات برنامه های توانبخشی روی بیماران قلبی بعد از جراحی بای پس عروق کرونر و سایر مداخلات درمانی اندک است. بنابراین کتاب حاضر به بررسی اثرات و فوائد توانبخشی ورزشی در زمینه کیفیت زندگی، اضطراب و افسردگی و ظرفیت تمرینی و سایر جنبه های جسمی و روانی بیماران قلبی در برنامه های توانبخشی ورزشی پرداخته تا در نهایت بتواند اطلاعات لازم را در این زمینه در اختیار متخصصین امر، مراکز توانبخشی، پزشکان و پرستاران قرار دهد.

آنچه در کتاب توانبخشی قلبی می خوانید:

فصل 1 :آناتومی و فیزیولوژی قلب و عروق

فصل 2 : بیماریهای قلبی و عروقی شایع و عوامل خطرزا

فصل 3 : فیزیولوژی ورزشی قلبی-عروقی

فصل 4 : اثرات ورزش بر ساختار و عملکرد قلب و عروق

فصل 5 : تاریخچه تواتنبخشی ورزشی قلب

فصل 6 : توانبخشی قلب؛ مفهوم، اهداف و فازهای مختلف توانبخشی ورزشی قلب

فصل 7 : تست ورزش و کاربرد آن در توانبخشی قلبی

فصل 8: اثرات روحی و روانی توانبخشی بر بیماران قلبی

فصل 9 : بیماری قلبی و برخورد با مسائل جنسی

فصل 10 : بهداشت تغذیه در بیماران قلبی

فصل 11 : نقش داروها در توانبخشی قلبی

منابع