تغذیه ورزشی نوین (جلد اول)

معرفی کتاب تغذیه ورزشی نوین (جلد اول)

اهمیت تأثیر تغذیه در عملکرد ورزشی به طور روز افزونی از جانب مربیان، ورزشکاران و کارشناسان ورزش و تغذیه بازشناخته می‌شود و نشر مقالات و کتاب‏ های گوناگون در این زمینه نقش مهمی را ایفا نموده است.
خوشبختانه در میان کتاب‏ های علوم ورزشی که به زبان فارسی نگاشته یا ترجمه شده‏اند کتاب‏ های تغذیه کم نیست اما همچنان نشر کتابی با جامعیتی که هم به جنبه‏ های علمی و زیربنایی تغذیه در ورزش و هم به جنبه‏ های کاربردی آن بپردازد و دانشجویان و مربیان هر دو از آن بهره‌مند شوند ضروری می‌نمود.
کتاب تغذیه ورزشی نوین به سفارش کمیسیون پزشکی ورزشی کمیته بین‌المللی تألیف و توسط این کمیسیون انتشار یافته است. کمیسیون پزشکی ورزشی کمیته بین‌المللی المپیک مجموعه کتاب‏ های علمی معتبری را در حوزه ورزش نشر می‌دهد و برای تألیف و تدوین این آثار از برجسته‌ترین دانشمندان علوم ورزشی برخوردار است. برخی از این کتاب‏ها به فارسی ترجمه و توسط کمیته ملی المپیک منتشر شده است و بعضی نیز در دست ترجمه‏ اند.
کتاب حاضر را دانشمندان و پژوهشگران زبد‏ه‏ای تألیف کرد‏ه‌اند که هر یک در این حوزه صاحب نام و اعتبارند و آقای دکتر ران موگان که در تغذیه ورزشی شهرت بین‌المللی دارد و برای ایرانیان علاقمند به علوم ورزشی نیز شناخته شده است آن را ویرایش کرده است. کتاب به سفارش کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران توسط دو تن از استادان دانشگاه شهید چمران اهواز آقای دکتر عیدی علیجانی و خانم دکتر مهوش نوربخش در دو جلد به فارسی برگردانده شده است که امید است در پاسخگویی به نیاز دانشجویان، پژوهشگران و مربیان مفید افتد.

در کنفرانسی که در سال 1991 در محل کمیته بین‌المللی المپیک واقع در شهر لوزان برگزار شد، گروهی از متخصصان با مرور کلی اطلاعات موجود نتیجه‌گیری کردند که «رژیم غذایی به طور معنی‏داری بر عملکرد ورزشی تأثیر می‌گذارد». این بیانیه به وضوح نشان داد که آنچه می‌خوریم و می‌نوشیم، و مقدار و موقع مصرف آن می‌تواند بر عملکرد ورزشی در حین تمرین و مسابقه اثرات مثبت و منفی داشته باشد. بنابراین عدم رعایت یا بی‌توجهی به رژیم غذایی مناسب ورزشکاری که برای کسب موفقیت به سختی تمرین می‌کند و برای رسیدن یا نزدیک شدن به محدوده ‏های توانایی خویش از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کند، غیرمنطقی و دور از انتظار است. انتخاب غذای مناسب نمی‌تواند ورزشکاری متوسط را به قهرمان جهان تبدیل کند، اما بدون شک انتخاب رژیم غذایی نامناسب می‌تواند ورزشکاران را از رسیدن به توان کامل خود باز دارد. رعایت رژیم غذایی ویژه ممکن است برای افرادی که به صورت تفننی و تفریحی ورزش می‌کنند و یا در روز‏های آخر هفته با هدف سرگرمی و کسب سلامتی عمومی در مسابقات شرکت می‌کنند، خیلی مهم نباشد. اما عدم رعایت رژیم غذایی صحیح، برای ورزشکاری که با هدف قهرمانی و رسیدن به قله‏ های پیروزی تمرین می‌کند و جنبه‏‏ های عملکرد ورزشی خود را جدی تلقی می‏ کند، شکننده خواهد بود.

با وجود اهمیت رژیم غذایی به منظور دستیابی به سلامتی عمومی و عملکرد ورزشی بهتر، هنوز هم مجموعه تصورات غلطی وجود دارد که تا حدودی ناشی از عدم دسترسی به اطلاعات معتبر است. در سال‏ های اخیر، کتاب‏ های کمی درباره تغذیه ورزشی نوشته شده و در اختیار مربی، ورزشکار، و یا متخصصان علاقه‌مند به این حیطه قرار داده شده است. در عین حال، تعداد انگشت شماری کتاب در طول دهه گذشته به رشته تحریر در آمده است. از میان این کتاب‏ها، تنها تعداد معدودی درصدد تشریح مبانی پایه و ارائه راه کار‏‏‏های عملی موثر بر تمرین و مسابقه برآمد‏ه ‏اند. نگارش این کتاب در واقع در راستای حفظ چارچوب کتاب‏‏‏ های‏ ‏قبلی کمیته بین‏المللی المپیک که به نام «دایره المعارف ورزشی» خوانده می‏شوند تنظیم گردیده است. بنابراین در این کتاب تلاش شده است تا خطوط تغذیه ورزشی نوین با توجه به مبانی پایه آن‏ها ارائه شود. با این کار اهداف تغذیه ای، رژیم‏‏‏ های‏ ‏غذایی ورزشی پیشنهادی و کاربرد عملی این علوم به طور جداگانه برای تعیین راهبرد‏های تغذیه ارائه شده است تا بتواند ورزشکار را در جهت نیل به این اهداف کمک کند. کتاب حاضر، حاصل تعصب جمعی از دانشمندان، محققان و دست اندرکاران پیشگامی است که از سراسر جهان گرد هم آمده و در تدوین پنجاه و یک فصل این کتاب مشارکت کردند. در بسیاری از موارد چندین نویسنده از کشور‏های مختلف در تدوین یک فصل مشارکت کرده و از این طریق به آن چشم اندازی بین المللی داده‏اند. وجود این حالت حاکی از آن است که بعد بین‏ المللی و جهان شمول عام تغذیه و احساس مشارکت در بین علمای آن شکل گرفته است. با اینکه هنوز هم در علم، عنصر رقابت وجود دارد، ولی این امر موجب محدودیت می‏ شود و لذا دستاورد‏های علمی در اختیار همه قرار می ‏گیرد. عمق و وسعت مهارت و خبرگی نویسندگان امکان در اختیار گذاشتن این مطالب را فراهم کرده است و هر جا که توافق کلی بیشتری وجود داشته مورد تاکید قرار گرفته است و در عین حال مواردی که نیاز به اطلاعات بیشتری دارند و قاطع نیستند نیز مشخص گردیده اند.

محتوای این کتاب به چهار بخش تقسیم شده، به طوری که در هر بخش بر یکی از جنبه‏‏ های خاص علم تغذیه ورزشی تاکید شده است. اولین و بزرگ‌ترین بخش این کتاب مبانی عملی پایه را که به تدوین مبانی تغذیه کاربردی در ورزش منتهی می ‏شود، در بر می‏ گیرد. در بخش دوم نقش تغذیه در موقعیت ‏های ویژه در قلمرو ورزش با استفاده از مطالب پایه و سپس کاربردی کردن آن‏ها در وضعیت‏ های خاص تبیین شده است. به طوری که با جمع آوری اطلاعات از منابع مختلف نحوه تاثیر ویژه آن‏ها بر عملکرد ورزشی مشخص می‏ گردد.

مطالب بخش دوم این کتاب، نیاز‏های تغذیه‏ ای جمعیت‏ های خاص و راهبرد‏هایی را که باید برای تامین این نیاز‏ها به کار گرفته شوند، را ارائه می‏ دهد. در بخش سوم بیشتر موارد عملی بر ورزشکاران نخبه تاکید شده است. در بخش چهارم مطالب مربوط به جزئیات رژیم غذایی در طی دوره آماده ‏سازی ورزشکار و یا در جریان مسابقه، در ورزش‏های مختلف پیشنهاد شده است. در این بخش تنوع ورزش، برجسته شده و به خواننده خاطر نشان می‏ کند که تعمیم‏‏ هایی که در بخش ‏های قبلی به عمل آمده باید به هنگام مواجهه با هر یک از ورزشکارانی که در ورزش ‏های مختلف و با نیاز‏های متفاوت رقابت می ‏کنند با احتیاط به کار گرفته شوند.
حجم این کتاب نشانگر وسعت و عمق تغذیه ورزشی نوین است. مطالبی که توسط نویسندگان و متخصصان نوشته شده است بر این واقعیت گواهی می دهد که اطلاعات موجود در این کتاب، که بیشتر متکی بر یافته ‏‏های پژوهشی است، به گونه ‏ای تدوین شده‏اند که می‏توانند مورد استفاده محققان و مدرسان قرار گیرد و می‏ تواند بیشترین سود را عاید گروهی کند که به دنبال کاربرد‏های عملی هستند. بنابراین متخصصان علم تمرین، پزشکان ورزشی، متخصصان تغذیه و رژیم غذایی، و مربیان از جمله کسانی هستند که می‏ توانند از مطالب این کتاب به درستی بهره مند شوند. برای درک بهتر مطالب این کتاب آگاهی از اطلاعات پایه و داشتن زمینه علمی ضروری است. با این وجود، مربیان و ورزشکاران آموزش‌دیده، مشکل زیادی برای درک مفاهیم آن ندارند و می‏ توانند از این مطالب بهره‏مند شوند.

کتاب از ویژگی ‏‏های فراوانی برخوردار است که به آسانی جهت‏ گیری استفاده از آن را پیش روی خواننده می‏گذارد. نخست گستردگی فصول است که از چهار بخش تشکیل گردیده‌اند. در بخش اول مبانی علوم پایه مرتبط با تغذیه طرح شده است و اطلاعات پایه فراوانی را با تکیه بر پژوهش ‏‏های انجام گرفته در حیطه ورزش به ویژه ورزش قهرمانی بازگو می‏ کند. در بخش دوم با استناد به مطالب بخش نخست، روش کاربردی در وضعیت‏‏ های ویژه ورزشی ارائه و معرفی می‏شود و راهبرد‏های لازم برای تامین نیاز‏های ویژه ورزشکاران مطرح می‏ گردد. مطالب بخش سوم بیشتر مربوط به ورزشکاران نخبه و رژیم‏ های غذایی مورد نیاز آن‏هاست. در حالی که در بخش چهارم جزئیات رژیم‏ های غذایی رشته‏‏ های مختلف ورزشی آمده است. ویژگی دوم، تنوع فصولی است که پژوهشگران متفاوت از سر تا سر دنیا ارائه داده‏اند و چشم اندازی بین المللی را فرا روی خواننده قرار می ‏دهد. امید است که مطالب این کتاب اساتید محترم و دانشجویان رشته‏‏ های تغذیه و فیزیولوژی ورزشی، مربیان و ورزشکاران، و مسئولان ورزشی کشور را با زمینه‏‏ های مطالعات نوینی که نویسندگان کتاب ارائه داده‏اند آشنا نماید و زمینه انجام پژوهش ‏‏های مناسب در کشور عزیزمان را مهیا سازد.
به هر حال، در ترجمه این کتاب با وجود متن سنگین آن و تعدد نویسندگان با سلیقه‏‏ های نگارشی مختلف تلاش بسیار به عمل آمده است تا حد امکان از واژه‏‏ های ساده و روان و به ویژه واژه‏‏ های جدید و رایج استفاده شود. هر چند گه گاه پیدا کردن واژه ‏‏های فارسی مناسب و معادل کاری دشوار بوده است.

آنچه در کتاب تغذیه ورزشی نوین (جلد اول) می خوانید :

فصل اول: مبانی فیزیولوژی تمرین
فصل دوم: بیوشیمی تمرین
فصل سوم: تمرین، تغذیه و سلامتی
فصل چهارم: مصرف انرژی در تمرین و ورزش
فصل پنجم: مواد کربوهیدراتی غذایی
فصل ششم: سوخت و ساز مواد کربوهیدراتی در تمرین
فصل هفتم: بهینه کردن ذخایر گلیکوژن
فصل هشتم: جایگزینی مواد کربوهیدراتی در خلال تمرین
فصل نهم: سوخت و ساز اسید‏های آمینه در حین تمرین
فصل دهم: اثرات تمرین بر سوخت و ساز پروتئین
فصل یازدهم: اسید‏های آمینه، خستگی و کاهش عملکرد دستگاه ایمنی براثر تمرین
فصل دوازدهم: تغذیه، میانجی‏‏ های عصبی و خستگی سیستم عصبی مرکزی
فصل سیزدهم: سوخت و ساز چربی در حین ورزش
فصل چهاردهم: سازگاری با رژیم غذایی پرچربی
فصل پانزدهم: تنظیم دما و تغدل مایع و الکترولیت
فصل شانزدهم: اثرات کم آبی و آبرسانی مجدد بر اجرا و عملکرد ورزشی
فصل هفدهم: کمبود و جایگزینی آب و الکترولیت در ورزش
فصل هجدهم: عملکرد معدی- روده‌ای و ورزش
فصل نوزدهم: آبگیری مجدد و بازیافت بعد از تمرین
فصل بیستم: ویتامین‏ ها: عملکرد‏های سوخت‌وسازی
فصل بیست و یکم: ویتامین: تاثیر تمرین بر نیازمندی ها
فصل بیست و دوم: فشار اکسایشی ناشی از تمرین و مواد غذایی آنتی اکسیدان‌‏ها
فصل یبست و سوم: مواد معدنی: کلسیم
فصل بیست و چهارم: مواد معدنی: آهن
فصل بیست و پنجم: مواد معدنی کمیاب
فصل بیست و ششم: مواد غذایی کمکی نیروزا
فصل بیست و هفتم: کراتین
فصل بیست و هشتم: کافئین
فصل بیست و نهم: بی کربنات و سیترات
فصل سی‌ام: الکل در ورزش
منابع

تالیف: رونالد جی. مورگان
مترجم: دکتر عیدی علیجانی, دکتر مهوش نوربخش